| Lekcja z ekonomią | Debata szkolna | Złote Szkoły NBP |
| Artykuły Scenariusze Krzyżówki Prezentacje Quizy i testy |
Relacje z warsztatów Infografiki Fotorelacja Relacje on-line na facebooku Podziękowania dla ekspertów |
W związku z zadaniem “Warsztat Uczniowski” każdy uczeń miał określone zadanie. Uczniowie przygotowywali: prezentację, quizy, krzyżówki, artykuły, wykreślanki, karty pracy, rebusy, sporządzali nagrania video, robili zdjęcia. Uczniowie podzielili się zadaniami wg. predyspozycji i zainteresowań. Ambasadorzy dobrze zaplanowali to zadanie, ponieważ zostało zrealizowane zadanie w sposób dokładny. Uczniowie zadanie planować zaczęli od poznania zakresu merytorycznego tematu, uzgadniali z opiekunem treści warsztatów. Ambasadorzy przeprowadzali warsztaty stacjonarnie, online i hybrydowo by jak największa liczba społeczności szkolnej wzięła udział w zadaniu i by forma i czas był dla wszystkich odpowiedni. Każdy indywidualnie przeprowadził warsztat oraz wspólnie zorganizowano 6 warsztatów , na których wystąpili eksperci-te warsztaty z ekspertami było podsumowaniem wiedzy z zakresu tematu przewodniego.
Jak przebiegał proces ustanowienia waluty w niepodległym państwie polskim? Roman Wojdyga
Wszyscy z nas zapewne używają na co dzień złotego do zapłaty, ale czy wiedzieliście, że początki naszej waluty były bardzo trudne? Mało osób wie o tym, że nasi przodkowie walczyli nawet o samą nazwę złotego. Nasz polski pieniądz powstał dokładnie 100 lat temu i do dzisiaj służy nam przy każdej płatności.
W czasie Wielkiej Wojny z ziem polskich, gdzie przebiegał wschodni front, wycofali się Rosjanie. Na te tereny wkroczyli Niemcy i założyli Generalne Gubernatorstwo Warszawskie oprócz nich także Austrowęgrzy zajęli część terytorium Królestwa Polskiego. W 1916 roku w Generalnym Gubernatorstwie utworzona została Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa była ona bankiem emisyjnym, który w 1917 roku wprowadził do obiegu nową walutę – markę polską.
Banknoty markowe miały szeroki zakres nominałów, który mieścił się od ½ do 1000 marek polskich. Pomimo tego, iż pieniądze były emitowane przez okupanta, widniały na nich polskie napisy oraz symbole, mające zachęcić byłych mieszkańców zaboru rosyjskiego do poparcia Niemiec w trwającej wojnie. Marka polska stała się niezależną walutą dopiero pod koniec listopada 1918 roku.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w jej skład weszły ziemie dawnych zaborów: niemieckiego, rosyjskiego oraz austrowęgierskiego. Były to trzy bardzo zróżnicowane gospodarki pod względem prawa, systemu bankowego i waluty. W zależności od regionu w II Rzeczpospolitej płacono: markami polskimi i niemieckimi, rublami, koronami austriackimi, hrywnami oraz karbowańcami. Państwo polskie po przejęciu Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej nadało jej prawo do emitowania polskiego pieniądza, jakim była marka polska. Domagano się jednak waluty, która bardziej nawiązywałaby do polskiej kultury i tradycji. Po licznych propozycjach Sejm polski ogłosił nową jednostkę monetarną, którą został złoty dzielący się na 100 groszy.
Do czasu, kiedy złoty został nową walutą minęło kilka lat, ponieważ na początku istnienia Polski państwo miało ograniczone fundusze na jego rozwój. W tym okresie jako rozwiązanie przyjęto większe emitowanie marki polskiej, jednak starczyło ono tylko na chwilę i nie spowodowało wzrostu ilości towaru w sklepach. Oznaczało to spadek siły nabywczej pieniądza, czyli inflację. W 1923 roku spadek ten przyspieszył, a dotychczasowa inflacja przerodziła się w hiperinflację.
Kryzys ten opanował Władysław Grabski, polityk i ekonomista, który w 1923 roku został premierem rządu i zapowiedział przeprowadzenie reform gospodarczych. Jego plan polegał na ograniczeniu wydatków budżetowych oraz zwiększenie dochodów państwa dzięki nowym podatkom. Ten pomysł zahamował hiperinflację i pozwolił na realizację obietnicy z 1919 roku. Wprowadzenie złotego do obiegu w 1924 roku wymagało wielkiej wymiany. Aby dostać jedną złotówkę należało zostawić w kasie 1800000 marek polskich.
Dlaczego doszło do odrodzenia złotego? Reforma walutowa i powstanie Banku Polskiego S.A. – odpowiednika NBP 100 lat temu. Roman Wojdyga
Uczeń wie, że najważniejszymi zadaniami powołanego 19 grudnia 1923 r. pozaparlamentarnego gabinetu była reforma walutowa i uzdrowienie skarbu państwa, asSytuacja gospodarcza w Polsce była bardzo trudna, dlatego panująca wówczas hiperinflacja powodowała, że ceny rosły z dnia na dzień. Pod koniec września 1923 r. za 1 dolara trzeba było zapłacić 75 800 marek polskich, a w połowie stycznia 1924 r. już 9 800 000. 20 grudnia 1923 r. premier W. Grabski w swoim expose, wskazał, że najważniejszym zadaniem rządu będzie naprawa skarbu państwa. Na początku stycznia 1924 r. Sejm uchwalił “Ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej”. Zgodnie z nią rząd otrzymał na 6 miesięcy pełnomocnictwa w zakresie spraw dotyczących:zmiany ustawodawstwa podatkowego,wprowadzenia nowego systemu monetarnego i waluty,ogłoszenia statutu Banku Emisyjnego,sprzedaży przedsiębiorstw państwowych,zaciągania pożyczek do wysokości 500 milionów franków w złocie, 1 lutego 1924 r. zaprzestano druku marek polskich na pokrycie deficytu skarbowego.14 kwietnia 1924 r. Prezydent RP wydał rozporządzenie o zmianie ustroju pieniężnego. Wybrano Radę Banku, której prezesem został Stanisław Karpiński. Wartość nowej jednostki monetarnej – złotego – była równa frankowi szwajcarskiemu i odpowiadała wartości 9/31 grama czystego złota. Dolar kosztował 5 zł 18 gr. Do obiegu wróciły też monety. W lipcu 1924 r. sytuacja ekonomiczna zaczęła się pogarszać, a w lipcu 1925 r. kurs złotego zachwiał się. W listopadzie 1925 r. Bank Polski SA odmówił dalszego wydatkowania walut dla jego podtrzymania, zaś premier Grabski, który nie zgadzał się z tą decyzją, podał się do dymisji. Kurs złotego ustabilizował się w 1927 r., a złoty pozostał stabilną walutą aż do końca okresu międzywojennego. We wrześniu 1939 r. bankowe zapasy złota i inne aktywa zostały wywiezione za granicę. Do czerwca 1940 r. Bank Polski SA działał w Paryżu, później przeniósł się do Londynu. Powrócił do kraju w 1946 r. ale ze względu na utworzenie w 1945 r. Narodowego Banku Polskiego, nie wznowił działalności.
Jak dziś powstają polskie znaki pieniężne od projektu do monety i banknotu. Dawid Markiewicz
Wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych w Rzeczypospolitej Polskiej przysługuje Narodowemu Bankowi Polskiemu. Te znaki pieniężne to monety i banknoty, które mamy w naszych portfelach i którymi posługujemy się w obrocie gotówkowym. Na zlecenie NBP banknoty produkuje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych, a monety – Mennica Polska. Najdłużej funkcjonują w obiegu banknoty 200-złotowe – średnio 12 lat. Około 8 lat pozostają w obiegu banknoty 100-złotowe. Najczęściej wymieniane są te o nominałach 10 i 20 zł – co 2 lata, a 50-złotówki co 3 lata.
Produkcja banknotu zaczyna się od przygotowania projektu graficznego. Powinien on być opracowany zgodnie z określonymi zasadami. Na przykład na każdym banknocie powinien znajdować się znak wodny oraz elementy ozdobne w formie giloszy, czyli linii układających się w trudne do odtworzenia wzory. Oznaczenie nominału powtórzone jest kilka razy, cyfrowo i słownie, a numer seryjny – dwa razy. Najpierw drukowane są tła giloszowe – jednocześnie z obu stron. Tak zadrukowane arkusze suszą się kilka dni, a następnie trafiają do maszyny, na której drukowane są elementy zmieniające kolor w zależności od kąta patrzenia. Kolejnym etapem jest druk elementów wizerunku, które będą wyczuwalne dotykiem – oddzielnie na jednej, a potem na drugiej stronie arkusza. Na końcu specjalna maszyna numerująca nadrukowuje numer seryjny indywidualnie dla każdego banknotu. Arkusze są przekazywane do cięcia i kontroli jakości banknotów. W wiązkach po 1000 sztuk pakowane są w pudła i dostarczane do NBP, który wprowadza je do obiegu.
Jak powstają monety
Projekty graficzne monet wykonywane są na zlecenie NBP. Po zatwierdzeniu ich przez tę instytucję artysta medalier wykonuje gipsowy model, który jest trójwymiarowym obrazem monety w 5-krotnym powiększeniu. Jest on skanowany laserowo i przenoszony do komputera. Ale zanim to się stanie, trzeba go dokładnie sprawdzić. W komputerze dokonuje się ostatnich poprawek i projekt trafia do obrabiarki, która graweruje w stali tak zwany pierwszy prototyp monety.
Tak przygotowany prototyp jest ręcznie obrabiany przez grawera, a następnie hartowany. Z niego tworzy się matrycę, z której powstaje drugi prototyp, niezbędny do wykonania stempli potrzebnych do wybijania monet. Stemple są hartowane, polerowane, a następnie chromowane, co ma zabezpieczyć je przed zarysowaniami w procesie bicia monet.
Te o nominałach 1, 2 i 5 groszy produkowane są ze stali powlekanej mosiądzem. 10-, 20- i 50-groszówki oraz moneta 1 zł są bite z miedzioniklu. Do wyprodukowania 2- i 5-złotówek potrzebne są dwa stopy. Z miedzioniklu wykonany jest rdzeń monety 2-złotowej i pierścień 5-złotówki, natomiast rdzeń monety 5-złotowej i pierścień 2-złotówki wykonane są z brązalu. W przypadku monet funkcję zabezpieczającą przed fałszowaniem pełnią niektóre parametry techniczne, np. właściwości materiału, z którego są wykonane. Zabezpieczeniem 2- i 5-złotówek jest też ich konstrukcja. Monety te składają się z dwóch elementów wykonanych z różnych stopów i są trudne do podrobienia.
- Autorem projektów graficznych wszystkich polskich banknotów obiegowych jest Andrzej Heidrich. Jego współpraca z NBP rozpoczęła się w 1960 r., kiedy zaproponowano mu udział w zamkniętym konkursie na nowy banknot o nominale 1000 zł. Jego projekt otrzymał wyróżnienie i od tego czasu Andrzej Heidrich przez wiele lat projektował banknoty dla NBP
Pierwszy banknot jego autorstwa wszedł do obiegu w 1975 r. To było 500 zł z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki, które zapoczątkowało serię „Wielcy Polacy”. Banknoty z tej serii funkcjonowały w obiegu do końca 1996 r. Andrzej Heidrich jest też autorem serii banknotów „Władcy polscy”, składającej się początkowo z 5 nominałów z wizerunkami władców Polski, wprowadzonych po denominacji złotego w 1995 r. Tymi banknotami posługujemy się do dziś. 10 lutego br. do obiegu trafił kolejny banknot z tej serii autorstwa Andrzeja Heidricha – 500 zł z wizerunkiem Jana III Sobieskiego.
Prawny status złotego. Roman Wojdyga
Podstawy prawne
Status prawny złotego, rozumiany jako sytuacja prawna tej polskiej jednostki monetarnej, wynikająca z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, uregulowany został w trzech zasadniczych aktach prawnych, tj.:
- Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483)
- Ustawy o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. tj. z dnia 5 września 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2025 ze zm.)
- Ustawy o usługach płatniczych z dnia 19 sierpnia 2011 r.tj. z dnia 7 grudnia 2023 r. (Dz.U. z 2024 r. poz. 30 ze zm).
Bank centralny
W Polsce funkcjonuje Narodowy Bank Polski, który jest bankiem centralnym. Do jego kompetencji należy wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Ponadto Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość pieniądza.
Narodowy Bank Polski posiada osobowość prawną i działa przez swoje organy, którymi są Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.
Rada polityki pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej, a później, w trakcie roku obrotowego, kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności ustala wysokość stóp procentowych NBP, co jest jednym z najistotniejszych elementów kształtowania polityki pieniężnej.
Dlaczego tylko NBP może emitować polskie znaki pieniężne? Dawid Markiewicz
Narodowy Bank Polski ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że jest jedyną instytucją uprawnioną do wprowadzania do obiegu pieniężnego złotych i groszy jako prawnych środków płatniczych na obszarze Polski.
Znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP są banknoty i monety emitowane w dwóch grupach. Pierwszą tworzą banknoty i monety powszechnego obiegu, a drugą banknoty i monety kolekcjonerskie o niskich nakładach.
- Wprowadzenie nowego znaku pieniężnego odbywa się na podstawie zarządzenia prezesa NBP ogłaszanego w Monitorze Polskim. W zarządzeniu zostają ustalone: termin wprowadzenia do obiegu i wielkość emisji oraz wzór i wartość nominalna znaków pieniężnych, a w przypadku monet także stop, próba i masa.
Do NBP należy również wycofywanie z obiegu poszczególnych znaków pieniężnych. Odbywa się to na mocy zarządzenia prezesa NBP, publikowanego w Monitorze Polskim, które określa znak pieniężny, termin jego wycofania z obiegu i zasady wymiany we wskazanych bankach
Narodowy Bank Polski ustala też zasady wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych oraz zatrzymywania fałszywych znaków pieniężnych. Znaki zużyte lub uszkodzone tracą moc prawnego środka płatniczego i podlegają wymianie. Fałszywe znaki pieniężne są natomiast zatrzymywane bez prawa zwrotu ich równowartości
Czym jest system płatniczy i jaką rolę odgrywa w nim NBP? Dawid Markiewicz
Czym jest system płatności? W systemie płatności obsługiwane są transakcje dokonywane za pomocą określonych instrumentów płatniczych. Systemy płatności określają zasady, na jakich przeprowadzany jest pomiędzy uczestnikami systemu cały proces transakcji – od jej autoryzacji aż po rozliczenie.
Jakie są systemy płatności?
W Polsce najpopularniejszymi systemami płatności e-commerce są karty płatnicze, takie jak Visa i MasterCard, oraz płatności mobilne (np. BLIK, Google Pay i Apple Pay). Oprócz tego istnieją również inne popularne systemy typu PayPal, mPay, SkyCash, Revolut i wiele innych.
Narodowy Bank Polski zapewnia sprawne działanie systemu płatniczego, umożliwiającego szybki bezpieczny przepływ pieniędzy zarówno pomiędzy ludźmi, jak i podmiotami gospodarczymi.
- Zadania Narodowego Banku Polskiego w tym zakresie polegają m.in. na:
- organizowaniu i prowadzeniu podstawowych rozliczeń pieniężnych,
- sprawowaniu nadzoru systemowego,
działaniach regulacyjnych
Celem nadzoru systemowego sprawowanego przez NBP nad systemem płatniczym jest przede wszystkim wspieranie bezpieczeństwa i sprawności infrastruktury stanowiącej system płatniczy, a także zapewnienie organizacji i działania poszczególnych elementów systemu płatniczego zgodnie z przepisami prawa, w celu zagwarantowania ich niezakłóconego funkcjonowania i tym samym ograniczenia ryzyka systemowego związanego z ich funkcjonowaniem
Do instrumentów płatniczych należą: karty płatnicze z terminalem.przelewy elektroniczne.płatności mobilne.czeki, weksle. Karty płatnicze mogą być wydawane przez banki, nie bankowe instytucje finansowe lub takie podmioty, jak sieci handlowe, instytucje pośrednictwa finansowego, stacje paliw czy przedsiębiorstwa telekomunikacyjne
Historia kart płatniczych
Były to jednak karty wydawane przez zagraniczne banki, a korzystanie z nich w Polsce było bardzo ograniczone, ponieważ niewiele było miejsc, gdzie można było nimi regulować należności. Właściwy rozwój rynku kart płatniczych w naszym kraju nastąpił w latach 90. ubiegłego wieku. Stało się to możliwe głównie za sprawą reform, które zostały przeprowadzone po 1989 r. Zmiany te wpłynęły na kształt ówczesnego krajowego sektora bankowego i zapoczątkowały przekształcanie się bankowości detalicznej – banki zaczęły oferować klientom nowe produkty i usługi, wśród których pojawiły się także karty płatnicze. Obecnie rynek kart płatniczych w Polsce funkcjonuje w obrębie krajowego systemu płatniczego jako część systemu płatności detalicznych.
Czym są pieniądze? Trzy funkcje pieniądza. Cykl obrotu gotówkowego. Cztery filary Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego. Amelia Kucab i ekspert Bożena Kunz-Wróbel – ekspertka ds. polityki rachunkowości w Santander Consumer Bank S.A. Posiada ponad 10 letnie doświadczeniem w bankowości, w szczególności w obszarze rachunkowości bankowej.
Uczniowie poznali trzy podstawowe funkcje pieniądza: środek wymiany, miernik wartości, środek tezauryzacji (gromadzenie oszczędności). Zapoznali się z obiegiem pieniądza gotówkowego w Polsce (schemat, uczestnicy i ich role) oraz czterema filarami Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego. Lekcja została przeprowadzona w formie warsztatu podzielonego na część merytoryczną, gdzie ekspert podzielił się swoją wiedzą na temat funkcjonowania NBP oraz na część praktyczną, w formie zadawania pytań przez obie strony oraz quizu sprawdzającego wiedzę uczniów na koniec lekcji. Dzięki przeprowadzonemu warsztatowi uczniowie lepiej zrozumieli czym tak naprawdę jest pieniądz, jak wygląda jego kreacja oraz na czym polega obieg pieniądza gotówkowego w Polsce. Wiedza i umiejętności zdobyta podczas lekcji na pewno przyczyni się do lepszego planowania i zarządzania finansami osobistymi w przyszłości.
Celem było nauczenie dzieci czym dla nich są pieniądze i jak poprawnie z nich korzystać.
Wykorzystano prezentację multimedialną, infografikę, kartę pracy, krzyżówkę i quiz.
Ekspertka zapoznała uczniów z prezentacją, opowiadała o temacie, a następnie przeprowadziła quiz, w którym każdy się udzielał. Następnie jedna z ambasadorek Amelia Kucab pokazała kartę pracy, krzyżówkę i infografikę.
Uczniowie dowiedzieli się: czym są pieniądze,poznali 3 funkcje pieniądza. Wiedzą, żena gotówkę w obiegu składają się banknoty i monety (tzw. znaki pieniężne) emitowane przez bank centralny. W Polsce, zgodnie z Konstytucją RP, jedyną instytucją, której przysługuje prawo emisji znaków pieniężnych jest Narodowy Bank Polski. Emitowane przez NBP banknoty i monety są prawnym środkiem płatniczym w Polsce, co oznacza, że są używane i powszechnie akceptowane przy dokonywaniu płatności na terenie Polski.
Obieg pieniądza gotówkowego zachodzi w ramach cyklu, którego uczestnikami są podmioty reprezentujące poszczególne sektory – od regulacyjnego po komercyjny. Główni uczestnicy obrotu gotówkowego w Polsce to: bank centralny, banki i Poczta Polska SA, producenci znaków pieniężnych, firmy CIT procesujące gotówkę w imieniu banków, operatorzy sieci bankomatowych, sieci handlu detalicznego oraz konsumenci.
Banknoty i monety, pobrane z jednego z 16 oddziałów okręgowych NBP przez banki, Pocztę Polską SA lub firmy CIT działające w imieniu banków, trafiają do centrów gotówkowych banków lub firm CIT zajmujących się procesowaniem gotówki w imieniu banków, a następnie do klientów za pośrednictwem oddziałów banków, sieci bankomatów oraz sieci detalicznych. Odwrotną drogę banknoty i monety pokonują, powracając do banku centralnego. Za pośrednictwem punktów sprzedaży detalicznej i urządzeń samoobsługowych banknoty i monety trafiają od klientów do centrów gotówkowych banków lub firm CIT zajmujących się procesowaniem gotówki w imieniu banków. Zostają tam rozdzielone na znaki pieniężne nadające się do obiegu i nienadające się do obiegu. Część znaków pieniężnych nadających się do obiegu jest ponownie wprowadzana do obrotu zgodnie z potrzebami banków i ich klientów, a nadmiar znaków pieniężnych jest odprowadzany do NBP.
Bank centralny to instytucja mająca zasadnicze znaczenie w systemie pieniężnym. Narodowy Bank Polski jako bank centralny wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. W ramach funkcji podstawowych NBP pełni również funkcję banku emisyjnego oraz banku banków. Mając wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych, NBP zapewnia ich odpowiednią jakość w obiegu oraz płynność rozliczeń gotówkowych, wprowadzając do obiegu banknoty i monety w pełnej strukturze nominałowej.
Banki postrzegają swoją rolę w obrocie gotówkowym jako operacyjno-usługową w zakresie kompleksowej obsługi klientów oraz zarządczą i nadzorczą w zakresie nadzoru nad operacjami i procesami dotyczącymi gotówki. Z kolei firmy CIT (cash in transit) dostrzegają swoją rolę w świadczeniu usługi cash processingu i transportu wartości pieniężnych na rzecz banków oraz innych klientów instytucjonalnych.
Schemat obrotu gotówkowego, uczestnicy i ich role
Jak powstaje pieniądz? Pierwotna kreacja pieniądza
Kreacja pierwotna to proces przebiegający w banku centralnym, polegający na udzielaniu kredytów bankom komercyjnym oraz emitowaniu przez bank centralny pieniądza gotówkowego. Udzielenie kredytu nie jest dla banku centralnego wydatkiem – nie korzysta on w tym celu ze środków w nim zdeponowanych, ale tworzy nowy pieniądz.
Wtórna kreacja pieniądza
Kreowanie nowego pieniądza odbywa się poprzez udzielanie kredytu przez banki komercyjne różnym podmiotom gospodarczym. Działalność kredytowa banków możliwa jest dzięki posiadanym przez nie zasobom pochodzącym ze źródeł takich, jak:
- zdeponowane w bankach wkłady,
- środki własne banku,
- pożyczki zaciągane w banku centralnym,
pożyczki zaciągane na rynku międzybankowym
Najważniejszym czynnikiem kreacji pieniądza jest akcja kredytowa, której wielkość zależy przede wszystkim od popytu na kredyt i jego podaży ze strony sektora bankowego. Środki zgromadzone na rachunkach i lokatach bankowych oraz gotówka w obiegu nazywane są łącznie szerokim agregatem monetarnym. Wypłata środków w gotówce z rachunków bankowych Narodowego Banku Polskiego do banków powoduje, że do obiegu wprowadzane są banknoty i monety. Jeśli natomiast osoba lub przedsiębiorstwo wpłaca gotówkę na rachunek bankowy banku, a następnie bank przekazuje tą gotówkę do Narodowego Banku Polskiego, mamy do czynienia z procesem odwrotnym – liczba banknotów i monet w obiegu się zmniejsza. Operacje te nie zmieniają jednak wielkości podaży pieniądza, wpływają jedynie na jego strukturę
Jednym z podstawowych zadań Narodowego Banku Polskiego jest zapewnienie sprawnego działania systemu płatniczego, który umożliwia szybki i bezpieczny przepływ pieniędzy pomiędzy ludźmi i podmiotami gospodarczymi. Wymaga to stabilności i sprawnego działania obu filarów tego systemu, zarówno bezgotówkowego, jak i gotówkowego.
Powstanie Narodowej Strategii Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego stanowi odpowiedź NBP na wyzwania, z którymi zmaga się rynek obrotu gotówkowego, szczególnie w ostatnich latach. Jej najważniejszym celem jest zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gotówkowego w Polsce oraz podniesienie jego efektywności.
Jakie są zasady użytkowania banknotów i monet w Polsce? Iga Kowalik
Uczniowie obejrzeli prezentację multimedialną, która została zrobiona w programie Microsoft PowerPoint. Prezentacja obejmowała: Informacje o NBP jako jedynym emitancie polskich złotych, Narodowa Strategia Bezpieczeństwa Obrotu Gotówkowego I jej cztery filary, ustawę o usługach płatniczych, Zasady używania I powielania wizerunków banknotew I monet oraz co robić ze zużytymi pieniędzmi. Następnie uczniowie rozwiązali quiz, krzyżówkę I kartę pracy również poświęcone temu tematowi. Jako podsumowanie Iga zaprezentowała infografikę, w której zostały zawarte najważniejsze informacje z lekcji.
Wielcy Polscy Ekonomiści i inne przykłady serii kolekcjonerskich NBP. Dawid Markiewicz
Banknoty kolekcjonerskie NBP są papierowymi znakami pieniężnymi, które są emitowane z myślą o kolekcjonerach i numizmatykach. Są one wydawane z okazji ważnych wydarzeń, rocznic lub tematów związanych z historią i kulturą Polski. Uczniowie poznali postaci wielkich polskich ekonomistów:
| Michał Kalecki Władysław Zawadzki Jan Stanisław Lewiński Leon Biegeleisen Władysław Grabski Tadeusz Brzeski Edward Taylor Adam Heydel |
Ferdynand Zweig Adam Krzyżanowski Leopold Caro Stanisław Grabski Stanisław Głąbiński Roman Rybarski Fryderyk Skarbek Mikołaj Kopernik |
Uczniowie zostali zapoznani z innymi przykładami serii monet kolekcjonerskich i okolicznościowych.
Polskie monety i banknoty jako dzieła sztuki, zapis czasów i technologiczne osiągnięcie. Iga Kowalik
Zajęcia prowadziła Iga Kowalik. Uczniowie obejrzeli prezentację multimedialną, która została zrobiona w programie Microsoft Power Point. Prezentacja obejmowała: Informacje o banknotach od 2023r. do 2018r., oraz informacje o monetach z 2024. Następnie uczniowie rozwiązali quiz, krzyżówkę I kartę pracy również poświęcone temu tematowi. Jako podsumowanie Iga zaprezentowała infografikę, w której zostały zawarte najważniejsze informacje z zajęć.
O zabezpieczeniach i sposobach weryfikacji autentyczności banknotów i monet. Iga Kowalik
Polskie banknoty produkowane są przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S.A. Cały proces produkcji objęty jest tajemnicą, nawet takie informacje jak odcień użytej farby czy jej producent. Podstawą produkcji jest specjalny papier z nitką zabezpieczającą i znakiem wodnym. Papier stosowany w polskich banknotach nie jest celulozowy, lecz bawełniany. Produkcja banknotu jest bardzo złożonym procesem i składa się z wielu etapów. Banknoty wprowadzone do obiegu od 1995 r. (po denominacji) pozostają prawnym środkiem płatniczym przez czas nieokreślony. Ze względu na postęp technologiczny banknoty wymagają jednak co jakiś czas unowocześnienia, którego podstawowym celem jest wprowadzenie zabezpieczeń utrudniających fałszerstwa.
ABC kolekcjonera Jak zostać numizmatykiem. Szymon Gromadzki
Warsztat wyróżnia opis numizmatyka i rzeczy które warto wiedzieć odnośnie zostania numizmatykiem. Uczniowie wiedzą kim jest numizmatyk i co warto wiedzieć żeby zostać numizmatykiem. Jak budować swoją kolekcję i do jakich przedmiotów warto sięgać po informacje. Ciekawym tematem jest także jak stworzyć swoją kolekcję. Na prezentacji znajdują się także przykładowe kolekcjonerskie znaki pieniężne. Takie jak monety z różnymi zabytkami. Banknoty z postaciami historycznymi i przykładowymi kolekcjami. Na koniec warsztatu zaplanowany był quiz, karta pracy i krzyżówka.
Pieniądze na polskim rynku pracy. Ekspert. L. Huppert i ambasadorzy
Uczniowie poznali pojęcia: rynek pracy, popyt na pracę, podaż pracy, Obowiązujące stawki, kwoty, wskaźniki, Kalkulator wynagrodzeń, Rynek lokalny – deficyt miejsc pracy, USŁUGI I INSTRUMENTY RYNKU PRACY, Jakich kompetencji twardych najbardziej potrzebują firmy
Jak powstają pieniądze w mennicy? Julia Górska
Uczniowie dowiedzieli się jak powstają pieniądze w mennicy. Dokładnie omówili cały proces. Dowiedzieli się, że na początku następuje akceptacja wizerunku projektu potem jest on przenoszony do komputera. Następnie monety są produkowane i kontrolowane. Po przedstawieniu prezentacji, mieli możliwość wykonania prostego quizu dotyczącego tematu. Następnie obejrzeli infografikę i wspólnie zrobili krzyżówkę. Warsztat był nietypowy, miała charakter interaktywny. Uczniowie chętnie uczestniczyli w lekcji oraz wiele z niej wynieśli. Sam projekt dał możliwość uczniom sprawdzenia się w umiejętnościach autoprezenatcji oraz poznania szczegółów na temat pieniędzy.
Jakie zmodernizowane zabezpieczenia polskich banknotów obiegowych wprowadzono w ostatnich latach. Julia Górska
Podczas warsztatu uczniowie mieli możliwość dowiedzenia się o tym jakie zmodernizowane zabezpieczenia polskich banknotów wprowadzono w ostatnich latach. W trakcie prezentacji usłyszeli m.in. o tym jakie zabezpieczenia posiada banknot 10zł. Dowiedzieli się, że jest on zabezpieczany przez pas opalizujący, metalizowana nitkę oraz wzbogacony znak wodny. Omówili także nieoczywiste zabezpieczenia banknotów takie jak uzupełniający się druk obustronny (recto-verso),elementy graficzne znajdujące się na obu stronach banknotu oglądane pod światło uzupełniają się i tworzą pełny obraz – koronę w owalu czy mikroskopijne napisy mikrodruki to czytelne jedynie w powiększeniu napisy umieszczone zarówno na przedniej, jak i odwrotnej stronie banknotu. Mieli możliwość nie tylko poznania tego jak zmieniły się polskie banknoty ale też i które. Uczniowie zrobili również krzyżówkę i quiz dotyczące tematu.
Pieniądz, co świadczy o jego wartości? Julia Górska
Podczas warsztatów uczniowie dowiedzieli więcej o tym co świadczy o wartości pieniądza. Poznali siłę nabywcza pieniądza. Poznali także zjawiska aprecjacji i deprecjacji. Dowiedzieli się że na siłę nabywczą pieniądza ma wpływ także inflacja. Poznali pojęcie stopy procentowej podwyższanej lub obniżanej przez Bank Centralny. Mieli możliwość zrobienia krzyżówki oraz quizu. Obejrzeli również infografikę, która podsumowała wiadomości z warsztatu.
Jakie są zagrożenia i najczęstsze oszustwa dotyczące bankowości elektronicznej i mobilnej: Michalina Wójcik
Lekcje wyróżnia na przykład pokazanie zabezpieczeń bankowości, aby chronić się przed cyberprzestępcami i jak to robić. Jak unikać zagrożeń, czego nie robić. Jakich metod używają cyberprzestępcy. Jak chronić się przed zagrożeniami i atakami oszustów. Na lekcji uczniowie dowiedzieli się jakie są zabezpieczenia bankowości czyli między innymi zabezpieczenia hasłem, hasła SMS, Karta kodów jednorazowych oraz token sprzętowy. Poznali bezpieczeństwo w bankowości elektronicznej oraz jak chronić się przed zagrożeniami internetowymi aby nie otwierać nieznanych maili oraz linków/SMS. Jak unikać zagrożeń np. Nie robić zdjęć kart kredytowych, w szczególności cyfr oraz jakich metod używają cyberprzestępcy na przykład poprzez przejęcie kontroli na twoim bankiem albo instalując złośliwe oprogramowanie i zbierając informacje o twoim koncie, jak chronić się przed atakami oszustów poprzez na przykład ustalenie dostępu za pomocą kodu PIN czy odcisku palca oraz regularna aktualizacja aplikacji bankowej to podstawowe środki bezpieczeństwa. Dowiedzieli się co jest najważniejsze podczas płacenia kartą kredytową . W jaki sposób cyberprzestępcy namierzają twoje urządzenia, czego nie robić w bankowościach internetowych. Rozwiązano quiz, krzyżówkę oraz kartę pracy.
Jakie typy zabezpieczeń chronią banknoty przed fałszerstwami? Czy można je samodzielnie nauczyć się je rozpoznawać? Michalina Wójcik
Warsztat wyróżnia to że pokazane są na nim jak odróżniać banknoty fałszywe od prawdziwych. Co zrobić aby zweryfikować autentyczność banknotu oraz jak to zrobić.
Podczas warsztatu można było dowiedzieć się jakie są typy zabezpieczeń , które chronią banknoty przed fałszerstwami oraz jak je rozpoznawać. Zweryfikować autentyczność banknotu. Na przykład dotknąć powierzchni banknotu. Pieniądze nie są idealnie płaskie i można poczuć różne uwypuklenia w niektórych częściach banknotu. Obejrzyj banknot pod światłem, można zobaczyć dużo innych elementów których nie widać gdy leżą na płasko. Spójrz na banknot pod różnymi kątami, poruszaj nim. Pokazane są na nim elementy które da się dostrzec gdy patrzymy na niego pod różnymi kątami na przykład w banknocie 100 złotowym rozetę, która zmienia kolor pod światłem.
W jaki sposób NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego?: Michalina Wójcik
Lekcje wyróżnia pokazanie jak funkcjonuje Narodowy Bank Polski. Jak działa system płatniczy, bezpieczeństwo systemu płatniczego w Polsce i sprawowanie nadzoru systemowego w zakresie polskiego systemu płatniczego.
Na lekcji dowiecie się jak wygląda system płatniczy, który opracowuje przepisy dotyczące rozliczeń pieniężnych. Następnie pokazane jest bezpieczeństwo systemu płatniczego Narodowego Banku Polskiego. Jakimi metodami warto zabezpieczać swoje finanse oraz jak to robić. Poprzez na przykład używanie Bliku w momencie płacenia. Co poleca Narodowy Bank Polski zrobić aby uniknąć problemu z płaceniem: sprawdź, zabezpiecz, zaktualizuj swój sprzęt do używania bankowości. Widać również sprawowanie nadzoru systemowego w zakresie polskiego systemu płatniczego. Pokazany jest system płatniczy i jego funkcjonowanie oraz raport z 2022 roku, który pokazuje jak działał wtedy ten system. Na końcu prezentacji były zrobione krzyżówki, karty pracy oraz quizy.
Porozmawiajmy o pieniądzach…ekspert – Gabriela Rebizant. Prezes spółki FdB – Finanse dla Biznesu Sp. z o.o.
Uczniowie poznali: Czym jest pieniądz? HistoriĘ pieniądza. Funkcje pieniądza. Cechy pieniądza. Wartość pieniądza. Działalność BANKU CENTRALNEGO. Znają uczestników krajowego obrotu gotówkowego.
Fałszywe pieniądze – jak sprawdzać autentyczność banknotów? Iga Kowalik
Uczniowie dowiedzieli się, jak sprawdzać czy pieniądze nie są fałszywe oraz jakie grożą konsekwencje za posługiwanie się fałszywkami. W prezentacji opowiadałam o zabezpieczeniach na polskich banknotach, które chronią je przed sfałszowaniem. Wspomniałam również o tym jakie kary grożą za posługiwanie się podróbkami. Zrobiliśmy wspólnie quiz, kartę pracy oraz krzyżówkę. Klasa mogła sama sprawdzić czy ich Banknoty nie są podróbkami.
Śladami polskiego pieniądza – historia złotego. Julia Ziólkowska
Pierwsze monety – denary. Pierwszy grosz w Polsce . W 14 w. Kazimierz III Wielki wprowadził nową monetę – GROSZ KRAKOWSKI. Jego wprowadzenie wiązało się z przeprowadzoną przez króla reformą monetarną. Główną ideą wprowadzenia grosza było ujednolicenie systemu monetarnego po rozbiciu dzielnicowym.Złoty jako jednostka umowna i pochodzenie nazwy Złoty pochodzi oczywiście od złota. Gdy handel i użytek monety się poszerzał nie było srebra, z którego można było wykonać wystarczająco monet. Dlatego zaczęto używać monety złotej. Jednak po jakimś czasie pod koniec XV wieku pojawiły się nowe złoża srebra. Wtedy zaczęto nazywać sumę 30 groszy złotym. W połowie 17 wieku upadła gospodarka na skutek wojny z Rosją, Powstania Chmielnickiego i Potopu szwedzkiego.
Dlatego państwo popadło w kryzys pieniężny, król Jan II Kazimierz wybił tymf. Początek emisji banknotów obiegowych z serii „Wielcy Polacy”.
Dzieje złotego. Roman Wojdyga
Pierwszą monetą wybitą na obszarze Polski był denar Bolesława Chrobrego. Aby sprawdzić wartość monet należało je zważyć, ponieważ nie było na nich nominałów. Następni władcy bili denary lub brakteaty.Grosza krakowskiego wprowadził do obiegu w 1367 roku Kazimierz Wielki. Nowa jednostka monetarna miała umocnić i ujednolicić system pieniężny po rozbiciu dzielnicowym. Sumę 30 groszy nazywano złotym, a więc złoty to tylko jednostka umowna.Tymfy zaczął emitować Jan Kazimierz od roku 1663. Stworzył on nową walutę, ponieważ należało wypłacić żołd dla wojska po potopie szwedzkim. Jeden tymf był monetą o nominale 30 groszy, ale srebro w tej monecie było warte około połowę tej wartości.Od XVIII wieku złoty pojawia się w formie materialnej. Do tego czasu złoty istniał tylko jako jednostka obrachunkowa. Drukowane są banknoty złotowe oraz bite talary o równowartości 6 złotych.Po upadku powstania i trzecim rozbiorze polski banknoty kościuszkowskie straciły wartość natomiast monety wybite z cennych kruszców zachowały ją mimo braku państwowości. W zaborze rosyjskim przez pewien czas emitowano złote z portretem cara i dwugłowym orłem. Odzyskanie niepodległości przez Polskę oznaczało połączenie trzech gospodarek, systemów prawnych, a także jednostek monetarnych. Aby ujednolicić walutę państwo polskie wprowadziło markę polską. Miała ona być walutą przejściową.Wkrótce po wprowadzeniu do obiegu marki polskiej nastąpiła inflacja, a po niej hiperinflacja. Nowy premier, Władysław Grabski, reformuje polską gospodarkę dzięki ograniczeniu wydatków z budżetu państwa oraz wprowadzeniu nowych podatków. Ta zmiana pozwala na wyemitowanie złotego, który został zapowiedziany w 1919 roku.
W czasie II wojny światowej na terenie na terenie III Rzeszy płacono markami, w Generalnej Guberni tzw. złotymi krakowskimi, natomiast w ZSRR rublami. Po II wojnie światowej w Polsce nadal był emitowany złoty. Wkrótce w Rzeczpospolitej znowu pojawiła się inflacja, a po niej znów hiperinflacja. W 1995 z powodu hiperinflacji została przeprowadzona denominacja złotego. 10000 dotychczasowych złotych było warte jednej złotówce. W ostatnim czasie złoty znowu zaczął tracić wartość przez nieumiejętne prowadzenie polityki pieniężnej, także może historia znowu zatoczy koło.
Numizmatyka. Szymon Gromadzki
Podczas warsztatu o numizmatyce uczniowie dowiedzieli się czym jest numizmatyka, kiedy powstała oraz jak przebiega działalność numizmatyczna. Warsztat posiada zadania utrwalające quiz, krzyżówkę i kartę pracy. Warsztat wyróżniają infografiki, które przedstawiają losy numizmatyczne.
Wymiana zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych waluty polskiej. Szymon Gromadzki
Podczas warsztatu uczeń dowiedział się o podstawowych zasadach wymiany zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych.
Po warsztacie uczniowie wiedzą jakie monety i banknoty podlegają jakiemu zabiegowi. Ten warsztat wyróżnia moc informacji o warunkach wymiany znaków pieniężnych. Na koniec aby utrwalić zdobytą wiedzę rozwiązano krzyżówki karty pracy i quiz.
NBP i jego funkcja emisyjna. Julia Ziólkowska
Uczeń wie:
-Jakie są funkcje banku centralnego
– Funkcje pieniądza i skąd się bierze jego wartość
– Czym zajmuje się polityka pieniężna
– Jaka jest rola banku centralnego w systemie finansowym
Polski złoty. Warsztat podsumowujący projekt z udziałem eksperta.
mgr Przemysław Ruta: wykładowca Instytutu NAUK O ZARZĄDZANIU I JAKOŚCI Akademii Humanitas. Przedsiębiorca zajmujący się marketingiem i public relations. Z wykształcenia politolog, dziennikarz, PR-owiec. Ukończył dziennikarstwo na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Od 2008 roku nauczyciel akademicki, specjalista w zakresie dziennikarstwa, komunikacji społecznej i zarządzania projektami. Od 2002 roku związany z mediami lokalnymi i regionalnymi województwa śląskiego, w których pracował m.in. jako dziennikarz, publicysta kulturalny czy redaktor naczelny.
Podczas warsztatu uczniowie mieli okazję poznać okoliczności powstania polskiej złotówki i odrodzenia Banku Polskiego SA po I wojnie światowej. Dyskutowali z prowadzącym na temat konieczności posiadania przez Rzeczpospolitą Polską własnego środka płatniczego – pozbawionego ingerencji zewnętrznej. Podczas zajęć krótko został omówiony proces powstawania banknotów i monet w Polsce. Przy tej okazji uczniowie otrzymali do porównania banknoty z różnych krajów świata, między innymi z Izraela, Stanów Zjednoczonych, Albanii i Wielkiej Brytanii. Omówione zostały również zagadnienia dotyczące obecnej roli Narodowego Banku Polskiego w budowaniu polskiego systemu płatniczego w naszym kraju oraz roli stabilizowania sytuacji ekonomicznej w Polsce.
Warsztat podsumowujący projekt z udziałem eksperta „ Polski złoty w obiegu od 100 at. NBP i jego funkcja emisyjna. Ekspert: Maciej Nowak – Analityk Kredytowy. Właściciel firmy Finansowanie Przedsiębiorstw.
Od 2007 roku związany z bankowością przedsiębiorstw. Od marca 2013 prowadzi własną działalność, w ramach której wspiera małe i średnie firmy w planowaniu, finansowaniu, realizacji i analizie projektów inwestycyjnych oraz deweloperskich, w szczególności finansowanych kredytem bankowym. Specjalizuje się w analizie kredytowej przedsiębiorstw oraz project finance.
Wspiera procesy związane z zarządzaniem finansami przedsiębiorstw, które chcą przyspieszyć swój rozwój z wykorzystaniem kredytu/pożyczki. Przygotowuje analizy i rekomendacje, które pomagają zyskać bezpieczeństwo finansowe, szczególnie ważne w firmach, które szybko się rozwijają. Pomaga zaplanować inwestycje i zabezpieczyć najbardziej korzystne źródła ich finansowania. Posiada certyfikacje: IPMA Lev. D i certyfikacje finansowe FMVA – Financial Modeling & Valuation Analyst oraz CBCA – Corporate Banking and Credit Analyst (Corporate Finance Institute®).
Polski złoty – prezentacja
- Jak przebiegał proces ustanowienia waluty w niepodległym państwie polskim – historia ustanowienia złotego polską walutą narodową.
- Dlaczego doszło do odrodzenia złotego? Reforma walutowa i powstanie Banku Polskiego S.A. – odpowiednika NBP 100 lat temu – geneza i rys historyczny reformy walutowej rządu Władysława Grabskiego
- Jak dziś powstają polskie znaki pieniężne od projektu do monety i banknotu – proces wprowadzenia banknotów i monet do obiegu – od pomysłu, przez projekt, druk/wybijanie do wdrożenia na rynek. Ciekawostki związane z produkcją i obiegiem gotówki w Polsce.
- Prawny status złotego – banknoty i monety jako prawny środek płatniczy Rzeczpospolitej Polskiej.
- Dlaczego tylko Narodowy Bank Polski może emitować polskie znaki pieniężne – rola NBP w kreowaniu bezpieczeństwa i stabilności waluty.
- Czym jest system płatniczy i jaką rolę odgrywa w nim NBP – definicja systemu płatniczego. Zakres rozliczeń realizowanych w ramach systemu. Obrót gotówkowy i bezgotówkowy. Rola NBP w polskim systemie płatniczym.
| Lekcja z ekonomią | Debata szkolna | Złote Szkoły NBP |
